Tại hội thảo về giải pháp triển khai mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) tại TPHCM do Tổng lãnh sự quán Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland tại TPHCM phối hợp UBND TPHCM tổ chức vào ngày sáng 25/2, ông Nguyễn Anh Tuấn, Trưởng phòng Quản lý hạ tầng kỹ thuật, Sở Xây dựng TPHCM cho biết, việc thúc đẩy phát triển metro đến 2030, hoàn thiện đến năm 2050 theo mô hình phát triển TOD là rất cấp bách. Việc phát triển đô thị theo mô hình TOD quanh các nhà ga giao thông công cộng quy mô lớn, bổ sung hạ tầng kết nối vùng, kết nối các khu vực của TPHCM hiện nay cần có chiến lược.
“Điểm nghẽn hiện nay là cơ chế thực thi TOD vẫn chưa thật sự thông suốt. Các quy trình kỹ thuật, pháp lý toàn diện vẫn chưa có điều kiện phát huy, thời gian thủ tục kéo dài. Do đó, những vấn đề đặt ra cần giải quyết khi vận dụng cơ chế, chính sách đặc thù được Quốc hội thông qua như thế nào, đối với phân kỳ phát triển theo quy hoạch, cần xác định các khu vực hành lang, trọng điểm để ưu tiên thực thi”- ông Tuấn nêu.

Tuyến đường sắt đô thị số 1 TPHCM.
Theo đại diện Sở Xây dựng TPHCM, các khu vực ngoại thành TPHCM là vị trí có tính khả thi cao khi triển khai phát triển đô thị theo định hướng TOD . Ngoài ra, đơn vị này cũng nghiên cứu thấy 9.000 ha đất trống, đất nông nghiệp hoặc các khu đất lân cận cũng là một phương án để chuyển đổi chức năng, phát triển theo định hướng này.
Ông Bùi Xuân Cường – Phó Chủ tịch UBND TPHCM cho biết, việc phát triển TOD nhằm mục tiêu thúc đẩy quá trình tăng trưởng xanh và bền vững cho TPHCM cũng như toàn vùng. Hiện nay TPHCM đã quy hoạch nhiều vị trí phát triển TOD. Trong giai đoạn 2024-2028 Thành phố sẽ phát triển đô thị theo mô hình TOD tại 11 khu vực dọc các tuyến metro và đường vành đai 3.

Ông Bùi Xuân Cường – Phó Chủ tịch UBND TPHCM phát biểu tại hội thảo. Ảnh: A.X
“Việc triển khai TOD cần xem xét yếu tố quy hoạch, quyền sử dụng đất, quyền khai thác không gian, các công cụ tài chính, quyền và nghĩa vụ của các chủ thể có liên quan và thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành đường sắt đô thị trong tương lai. Qua đó, chúng tôi hy vọng sẽ giảm ùn tắc, giảm ô nhiễm môi trường và ô nhiễm tiếng ồn, cung cấp một hệ thống giao thông công cộng dễ tiếp cận, nhanh chóng, an toàn, hiện đại và đáng tin cậy, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và thúc đẩy quá trình tăng trưởng xanh, bền vững của thành phố”- ông Cường nói.
“Vừa làm vừa học”
Nói về kinh nghiệm các quốc gia trên thế giới khi triển khai mô hình TOD, TS.Nguyễn Hoàng Tùng, Phó nhóm TOD (chương trình Hạ tầng và Thành phố Xanh của Bộ Ngoại giao và Phát triển Vương quốc Anh) cho biết, về quy định thể chế, các quốc gia áp dụng nhiều mô hình hợp tác phát triển TOD khác nhau, trong đó có cơ quan phát triển, vận hành tích hợp đường sắt, đô thị hoặc mô hình nhà nước đầu tư cơ sở hạ tầng kết hợp với các nhà phát triển bất động sản tư nhân; hay tư nhân đầu tư phát triển đường sắt, vận hành và chuyển giao.

Diễn giả trình bày kinh nghiệm quốc tế trong quy hoạch và triển khai TOD. Ảnh: Hữu Huy
“Kết quả từ những cách làm TOD của các thành phố lớn trên thế giới cũng là mục tiêu của TPHCM đang hướng đến đó là giảm sử dụng xe cá nhân, và tăng trưởng kinh tế thông qua sử dụng đất hiệu quả, hợp tác công – tư; giảm thời gian di chuyển và tăng giá trị bất động sản gần các nhà ga; hệ thống metro mở rộng nhanh chóng với hiệu quả vận hành cao hơn”- ông Tùng nêu ý kiến.
Ông Bùi Xuân Cường – Phó Chủ tịch UBND TPHCM nhìn nhận, TOD là lĩnh vực rất mới mẻ với thành phố, do đó, tinh thần thực hiện là “vừa làm vừa học”, tranh thủ học hỏi kiến thức, kinh nghiệm của các đô thị đi trước.
“Thông qua Hội thảo, TPHCM mong muốn cập nhật cho các đối tác Vương quốc Anh về tầm nhìn và kế hoạch phát triển TOD của thành phố, đồng thời học hỏi kinh nghiệm quốc tế trong quy hoạch và triển khai TOD, cách xây dựng cơ chế tài chính, khung pháp lý và thúc đẩy hợp tác quốc tế trong lĩnh vực TOD….”- ông Cường nói.
Theo chương trình Hạ tầng và Thành phố Xanh (GCIP) của Bộ Ngoại giao và Phát triển Vương quốc Anh (FCDO), TOD là một chiến lược quy hoạch và phát triển tích hợp giao thông công cộng và đô thị xung quanh các nhà ga/depot nhằm thu hút sử dụng giao thông công cộng và nâng cao hiệu quả sử dụng đất. Mô hình này phù hợp với các đô thị có mật độ dân số cao tại Châu Á như Tokyo, Hongkong, Singapore, Thượng Hải, Hà Nội, TPHCM,…
Hiện nay, TPHCM đang đứng trước nhiệm vụ hoàn thành hệ thống đường sắt đô thị theo kết luận số 49 của Bộ Chính trị (dự kiến đến năm 2035, Thành phố sẽ phải xây dựng hoàn thành tổng cộng khoảng 355km đường sắt đô thị). Việc thực hiện mô hình TOD được coi là “chìa khóa” giúp đẩy nhanh tiến độ hoàn thành mục tiêu trên.