‘Điều kiện giúp khối tư nhân phát triển hạ tầng hàng không’

– Việt Nam đang nghiên cứu khai thác các không gian phát triển mới, gồm không gian vũ trụ, ngầm, biển, theo ông, điều này mở ra những bước ngoặt mới nào cho nền kinh tế?

– Tại Việt Nam, các khái niệm không gian vũ trụ, ngầm, biển còn khá mới mẻ. Lâu nay, chúng ta chỉ tập trung khai thác đất liền, ở hai vùng đồng bằng Bắc Bộ – Nam Bộ, tức là chủ yếu hoạt động trên dải đất liền – chiếm một phần nhỏ trong cái cấu trúc “tam sơn, tứ hải, nhất phần điền”. Bước vào thời đại hội nhập toàn cầu – công nghệ cao, chúng ta tiếp cận đến khái niệm các không gian phát triển, đặc biệt không gian vũ trụ. Đây là bước nhảy vọt cả trong nhận thức lẫn hoạt động thực tiễn.

Đối với không gian vũ trụ, từ lâu, nhiều nước trên thế giới đã đặt vấn đề khai thác bầu trời, các tầng khí quyển, thậm chí khai thác mặt trăng, ngôi sao và các hành tinh trên nhiều phương diện, kể cả các loại nguyên vật liệu quý hiếm. Như vậy, theo các chiều khai thác không gian, tầm nhìn và tư thế của loài người thay đổi mạnh trong quá trình phát triển. Chúng ta bắt đầu ngước nhìn bầu trời, khai thác nó, biến thành sự giàu có cho con người, cả về vật chất lẫn trí tuệ.

Ở đây, tôi muốn nhấn mạnh một khái niệm kinh tế mới gắn với không gian vũ trụ, đó là nền kinh tế tầm thấp. Không gian kinh tế tầm thấp có chiều cao khoảng 3.000 m từ mặt đất trở lên, đặc biệt là phần không gian đến 1.000 m. Trong khoảng không gian này, công nghệ đã thúc đẩy sự xuất hiện và vận hành nền kinh tế mới, với phần hoạt động nhộn nhịp nhất là hàng không và số – viễn thông.

Kinh tế tầm thấp đang thay đổi cấu trúc phát triển hiện đại của thế giới, theo cách gây đột phá và tạo đột biến. Nếu biết tận dụng thế mạnh không gian đó, Việt Nam sẽ bứt phá tăng trưởng. Điều quan trọng là chúng ta cần nắm bắt cơ hội, tích cực chuẩn bị các điều kiện để tận dụng được thời cơ.

– Với dân số khoảng 100 triệu người và tăng trưởng kinh tế dự báo đạt 8% trong giai đoạn 2025 – 2035, Việt Nam cần tăng cường năng lực ra sao để đáp ứng nhu cầu vận tải hàng không dự kiến, thưa ông?

– Hiện nay, quy mô nền kinh tế Việt Nam đã lọt vào top 40 thế giới. Dự báo đến 2030, nước ta có thể tăng hạng lên thứ 33-34. Trình độ phát triển của Việt Nam cơ bản chưa đạt tới tầm cao song khi quy mô kinh tế tăng lên, cùng với việc chuyển sang thời đại công nghệ cao và là một nền kinh tế mở cửa hội nhập thuộc loại mạnh nhất thế giới, Việt Nam sẽ có những động lực mạnh để phát triển kinh tế tầm thấp.

Hàng không sẽ là một trong những tuyến kết nối hàng đầu. Trong đó, hàng không tầm thấp với các thiết bị bay tự động và hợp xu thế như drone, UAV, taxi bay, cùng với nền kinh tế số – viễn thông đang được ưu tiên phát triển, sẽ có vai trò ngày càng lớn.

Ngoài ra, Việt Nam là nước đang tăng trưởng nhanh và nhiều triển vọng về du lịch. Dư địa phát triển các ngành kinh tế tầm thấp sẽ rất lớn. Bên cạnh đó với việc lựa chọn cấu trúc tăng trưởng tập trung vào các ngành công nghệ cao, luôn đòi hỏi vận hành kịp thời, tức là hiệu quả về mặt thời gian, phương thức vận tải hàng không nói chung, hàng không tầm thấp và quản trị số – mạng sẽ chiếm ưu thế.

Nước ta có 22 sân bay dân dụng nhưng phần lớn chưa khai thác được tối đa. Số sân bay phát huy 100-150% công suất, được coi là “nhộn nhịp nhất thế giới” mới chỉ có Tân Sơn Nhất, Nội Bài, Đà Nẵng… Gần đây có thêm sân bay Phú Quốc. Hạ tầng hàng không Việt Nam giai đoạn vừa qua đã có những bước tiến, song về cơ bản, chưa đạt hiệu quả mong đợi.

Một số nguyên nhân gồm điều kiện hạ tầng chưa phát triển đầy đủ, thiếu đồng bộ; do đội tàu bay còn thiếu, yếu, chưa chủ động lực lượng; kết nối hệ thống còn hạn chế. Ngoài ra, tôi cho rằng, do sự tham gia của khu vực tư nhân vào lĩnh vực này còn hạn chế.

– Sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân vào phát triển hạ tầng hàng không mang lại những kỳ vọng gì về chi phí và tiến độ, thưa chuyên gia?

– Doanh nghiệp tư nhân phát triển hạ tầng hàng không được kỳ vọng giúp tối ưu chi phí, đảm bảo chất lượng và tiến độ. Điều này dựa trên thực tiễn xây dựng sân bay Vân Đồn. Đây cũng là ví dụ điển hình cho việc huy động sức mạnh của các doanh nghiệp tư nhân vào tham gia phát triển hệ thống hàng không Việt Nam sẽ mang lại lợi ích phát triển to lớn, hiệu quả cao.

Hay gần đây là câu chuyện Sun Group đấu thầu thành công xây dựng sân bay Gia Bình (Bắc Ninh). Doanh nghiệp này còn cam kết triển khai xây dựng xong sân bay trong vòng 12 tháng cùng các mục tiêu về chi phí, chất lượng và thời gian. Với sự ủng hộ của Chính phủ, Nhà nước về cơ chế, chính sách, dự án này có nhiều điều kiện thuận lợi để thành công, đồng thời mở đường cho sự tham gia sâu rộng hơn của khối tư nhân vào việc phát triển hạ tầng hàng không.

Bên cạnh đó, hạ tầng hàng không hiện nay cũng còn tồn tại tình trạng nhiều nơi cần kết nối hàng không nhưng hạ tầng sân bay lại chưa có. Nếu cho doanh nghiệp tư nhân tham gia giải quyết vấn đề này, không chỉ riêng ngành hàng không mà nền kinh tế nói chung cũng sẽ có những bước tiến mạnh mẽ.

– Theo ông, làm thế nào để các cơ chế, chính sách tạo điều kiện thuận lợi, thu hút khối tư nhân tham gia đầu tư hạ tầng giao thông, đặc biệt là sân bay?

– Thời gian qua, một số tập đoàn, công ty tư nhân quan tâm tham gia đấu thầu xây dựng sân bay, cải tạo, nâng cấp những sân bay hiện có nhưng còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, đặc biệt là trở ngại về mặt thủ tục pháp lý. Do đó cần có các chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện hơn nữa, quyết liệt hơn nữa cho các doanh nghiệp tư nhân tham gia để nâng tầm hệ thống sân bay nói riêng và hàng không Việt Nam nói chung.

Tính cạnh tranh sẽ rất khốc liệt nhưng khi tư nhân tham gia, đảm bảo những điều kiện tiến độ, quản trị thích hợp thì khả năng thành công cũng sẽ cao hơn.

– Sân bay Măng Đen và Vân Phong cũng đang được xem xét bổ sung vào Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng hàng không, sân bay toàn quốc thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Theo chuyên gia, việc mạng lưới hạ tầng hàng không được đầu tư hiện đại, đồng bộ có ý nghĩa như thế nào với nền kinh tế?

– Hạ tầng hàng không nhiều nơi vẫn còn thiếu, hoặc chưa phát triển đến tầm. Như Măng Đen (Kon Tum) – cực bắc của Tây Nguyên đã được quy hoạch thành Trung tâm Du lịch Quốc gia nhưng cho đến nay, cơ bản Măng Đen chưa có gì nổi trội khiến hoạt động khai thác Măng Đen còn hạn chế. Nhưng nếu có sân bay, câu chuyện của Măng Đen sẽ rất khác. Tương tự với Vân Phong hay Tây Ninh – nơi có quần thể công trình du lịch núi Bà Đen nhiều tiềm năng thu hút du khách. Nếu Tây Ninh có thêm sân bay đúng tầm, lượng khách du lịch tới đây sẽ còn tăng mạnh.

Ngoài ra, nếu biết tận dụng sức mạnh khu vực tư nhân để phát triển hàng không thì lợi ích quốc gia thu về rất lớn. Không chỉ đất nước có thêm động lực mà doanh nghiệp cũng có thêm cơ hội để phát triển, mở rộng không gian, điều kiện kinh doanh; người dân được tận hưởng những hạ tầng tốt nhất, các đơn vị dịch vụ vận tải và ngành nghề khác cũng hưởng lợi.

Song Anh