Cách đây vài năm, tầng lớp trung lưu Trung Quốc từng hào hứng rót vốn vào bất động sản ngoại quốc, tận dụng thời kỳ kinh tế thịnh vượng để gia tăng tài sản.
Stephen Yao, một đại lý từ Quảng Đông chia sẻ với tờ South China Morning Post về việc thường xuyên bay sang Thái Lan, hỗ trợ các gia đình mua chung cư tại Bangkok và Pattaya vào những năm 2017-2018.
Trong khoảng thời gian đó, anh đã thực hiện hàng chục chuyến đi, phục vụ những người làm trong lĩnh vực du lịch, xuất khẩu hay dịch vụ từ các thành phố cấp hai, với mỗi căn hộ giá dao động từ 500.000 nhân dân tệ (68.400 USD) đến 2 triệu nhân dân tệ.
Nhưng nay, kinh tế sa sút cùng khủng hoảng địa ốc trong nước đã khiến bức tranh thay đổi. Yao hiếm khi lên máy bay, khách hàng thưa thớt, và anh chứng kiến không ít đồng nghiệp chuyển hướng kiếm sống.
Nền kinh tế Trung Quốc hiện đang đối diện viễn cảnh ảm đạm. Các chuyên gia dự đoán tăng trưởng năm nay chỉ đạt 4,5%. Giá nhà nội địa có nguy cơ sụt giảm mạnh, với hy vọng phục hồi bị đẩy sang tận 2026.
Tyran Kam từ Fitch Ratings, một trong cơ quan xếp hạng tín dụng hàng đầu thế giới chỉ rõ ngành bất động sản đang chật vật với lượng tồn kho cao, thị trường lao động bất ổn và chi phí nhà ở vượt tầm tay nhiều người.
Đồng quan điểm, HSBC Asset Management cũng cảnh báo trong bản tin tháng 2 rằng, khi tài sản gia đình chủ yếu dựa vào địa ốc, tình trạng suy thoái hiện tại có thể dẫn đến giảm phát kéo dài, đe dọa ổn định kinh tế.
Vào thời kỳ đỉnh cao, bất động sản là kênh đầu tư hấp dẫn nhất cho người Trung Quốc muốn làm giàu. Các căn hộ nhỏ tại Đông Nam Á, đặc biệt Thái Lan, thu hút nhờ giá hợp lý và khoảng cách địa lý thuận tiện. Nhưng đại dịch COVID-19 đã đảo ngược tình thế. Thu nhập giảm sút, giá trị tài sản trong nước suy yếu, khiến các khoản đầu tư ngoại quốc trở thành gánh nặng tài chính.
Sau khi mở của trở lại vào tháng 1/2023, kết thúc ba năm zero-COVID, Yao được giao nhiệm vụ tìm người mua cho hơn 200 bất động sản mà khách hàng của anh từng sở hữu ở Đông Nam Á. Dù vẫn có lợi nhuận từ thuê nhà khi tính bằng nhân dân tệ, nhiều người không đủ sức thanh toán khoản cuối hoặc duy trì sở hữu. “Họ kẹt tiền vì kinh doanh thất bại, thất nghiệp hoặc nợ nần chồng chất,” Yao cho biết.
Thị trường quốc tế cũng chịu tác động rõ nét. Ở Thái Lan, ngành dịch vụ lưu trú phục vụ khách Trung Quốc co hẹp vì chi phí vận hành tăng vọt. Ngành du lịch nước này thêm phần lao đao khi 10.000 du khách hủy chuyến đầu năm nay do lo ngại an toàn, theo Tổng cục Du lịch Thái Lan.
Tại Australia, nơi người Trung Quốc từng dẫn đầu về mua nhà nhưng dữ liệu từ Ủy ban Đánh giá Đầu tư Nước ngoài mới đây chỉ ghi nhận 2,6 tỷ AUD cho 1.998 căn nhà trong năm 2023-2024, giảm đáng kể so với 3,4 tỷ AUD cho 2.601 căn năm trước đó. AFR cũng đưa tin một số người thậm chí bán rẻ tài sản để thoát lỗ. Peter Li từ Plus Agency ở Sydney giải thích rằng chi phí bảo trì vượt xa khả năng chi trả, khiến họ phải từ bỏ. Tại Việt Nam, dù giá nhà TP.HCM tăng hơn 20% mỗi năm, Frankie Wang vẫn gặp khó khi chào bán dự án cho nhà đầu tư Quảng Đông cuối năm ngoái, vì họ thiếu cả tiền lẫn động lực.
Khảo sát từ Đại học Giao thông Thượng Hải và Charles Schwab cho thấy tầng lớp trung lưu Trung Quốc đang trở nên dè dặt, hạn chế chi tiêu cho hàng xa xỉ, bao gồm bất động sản ngoại quốc, trong bối cảnh kinh tế bất định. Dù tháng 8 ghi nhận vài tín hiệu sáng nhờ chính sách hỗ trợ, niềm tin vào sản xuất và tiêu dùng vẫn mong manh.
Trước đây, những thương vụ mua sắm lớn của các tỷ phú như Vương Kiện Lâm giữa thập niên 2010 đã khơi dậy trào lưu đầu tư nước ngoài trong giới trung lưu. Các dự án tại Thái Lan, Việt Nam, Malaysia, Nhật Bản được xây dựng để đáp ứng nhu cầu của người giàu Trung Quốc, nhưng nay chúng đứng trước nguy cơ thất bại. Forest City ở Johor, Malaysia, dự án 100 tỷ USD của Country Garden, là một minh chứng. Dự kiến đón 700.000 cư dân vào năm 2035, nhưng hiện chỉ đạt chưa đến 1% mục tiêu, theo Patricia Li, người từng mua hai căn hộ tại đây năm 2017.
Ở trong nước, chính sách siết chặt từ năm 2021 đã đẩy các công ty bất động sản như Evergrande và Country Garden vào cảnh khốn đốn. Country Garden, từng là biểu tượng của ngành, giờ phải đối mặt với khoản nợ 2,5 tỷ USD đáo hạn cuối năm nay, và nguy cơ vỡ nợ có thể làm rung chuyển thêm nền kinh tế vốn đã yếu.
Sự kết hợp giữa thị trường địa ốc suy thoái, tăng trưởng kinh tế chậm chạp và tài sản gia đình hao hụt đã khiến tầng lớp trung lưu Trung Quốc mất hứng thú với bất động sản ngoại quốc. Những tài sản ở Thái Lan, Australia hay Việt Nam, từng là biểu tượng của sự thành công, giờ trở thành nỗi đau tài chính. “Thanh khoản và bối cảnh địa chính đã biến đổi hoàn toàn,” Yao nhận định.
