Phát biểu tại Hội nghị, ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu Xây dựng Việt Nam, cho biết: “Vừa qua, chúng tôi đã có buổi làm việc trực tiếp với lãnh đạo Bộ Xây dựng và nhận được sự quan tâm sâu sắc từ Bộ. Chúng tôi thống nhất rằng, sau hội nghị này, sẽ tiếp tục có những trao đổi, làm việc cụ thể hơn với Bộ Xây dựng. Với sự phối hợp chặt chẽ này, mong rằng có thể tìm ra hướng đi hợp lý nhất cho dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam”.
Ông Hiệp cũng khẳng định, dự án đường sắt tốc độ cao là một lĩnh vực hoàn toàn mới tại Việt Nam, đòi hỏi sự tham gia và đóng góp ý kiến từ nhiều đơn vị chuyên môn. Dù vẫn sử dụng các vật liệu cơ bản như bê tông, cát, đá…, nhưng tiêu chuẩn kỹ thuật và yêu cầu chất lượng của công trình lại khác biệt hoàn toàn so với các dự án trước đây.
Một vấn đề quan trọng khác được đề cập là trong báo cáo tiền khả thi, phần thiết kế cơ sở chưa có thiết kế FEED (Front End Engineering Design). Điều này dẫn đến nhiều câu hỏi cần được làm rõ như cách thức phân chia gói thầu, xác định đơn giá – định mức, phương thức đấu thầu quốc tế hay trong nước, tiêu chí đánh giá năng lực nhà thầu… Tất cả đều là những yếu tố quan trọng, cần có sự thảo luận và thống nhất giữa các bên liên quan.
“Chính vì vậy, Hiệp hội đã tổ chức buổi tọa đàm mở với sự tham gia của các doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực xây dựng và giao thông kỹ thuật. Mục tiêu là đưa ra những ý kiến cụ thể, kiến nghị với Chính phủ để từ đó phát huy nội lực của các nhà thầu Việt Nam, góp phần thực hiện thành công dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam”, ông Hiệp nhấn mạnh.
Tham dự Hội nghị, ông Chu Văn Tuân, đại diện Ban Quản lý Dự án Đường sắt cho biết, dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam đã được Quốc hội thông qua chủ trương từ tháng 11/2024. Hiện nay, Ban Quản lý đang triển khai lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, đồng thời chuẩn bị các bước triển khai thi công theo đúng tiến độ.
Hiện nay, mạng lưới đường sắt Việt Nam được chia thành 3 hệ thống: đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị và đường sắt chuyên dùng. Theo định hướng đến năm 2030, bên cạnh hệ thống đường sắt hiện hữu, Việt Nam dự kiến mở rộng thêm hơn 4.000km đường sắt quốc gia. Đến năm 2050, cả nước sẽ có khoảng 25 tuyến đường sắt (tức bổ sung thêm 18 tuyến mới).
Đối với đường sắt đô thị, Hà Nội và TP.HCM đang là hai địa phương tiên phong. Quốc hội cũng đã thông qua Nghị quyết 188 về cơ chế đặc thù cho 2 thành phố này, tạo điều kiện đẩy mạnh phát triển mạng lưới giao thông đô thị.
Riêng tại Hà Nội, đến năm 2035, dự kiến hoàn thành khoảng 397km đường sắt đô thị với tổng vốn đầu tư 37 tỷ USD. Sau đó, thành phố sẽ tiếp tục triển khai thêm 200km, cần khoảng 18 tỷ USD. Tại TP.HCM, đến năm 2035, sẽ có 6 tuyến đường sắt đô thị với tổng chiều dài 183km, nhu cầu vốn khoảng 32 tỷ USD. Sau đó, tiếp tục mở rộng thêm 327km, cần khoảng 45 tỷ USD.
Theo kế hoạch, Chính phủ đang chỉ đạo Bộ Giao thông Vận tải lựa chọn đơn vị tư vấn quản lý dự án. Quá trình đấu thầu quốc tế để chọn đơn vị tư vấn dự kiến diễn ra từ tháng 3 đến tháng 5/2025. Sau đó, báo cáo nghiên cứu tiền khả thi sẽ được hoàn thiện từ tháng 9/2025 đến tháng 4/2027 để trình Thủ tướng phê duyệt, tiến tới đấu thầu quốc tế và khởi công vào tháng 12/2027.
Hiện nay, Ban Quản lý Dự án Đường sắt đã gửi hồ sơ, tài liệu tới các địa phương để chủ động triển khai xây dựng khu tái định cư, đồng thời tiến hành thủ tục đấu thầu cho các gói thầu phụ trợ.
Ngoài tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, một dự án quan trọng khác là tuyến đường sắt Lào Cai – Hải Phòng (khoảng 400 km), với yêu cầu phải khởi công ngay trong năm nay. Đây là một nhiệm vụ đầy áp lực đối với Ban Quản lý Dự án Đường sắt, khi tiến độ triển khai đang rất gấp rút theo chỉ đạo của Chính phủ.
Thực tế cho thấy, đối với các tuyến đường sắt hiện hữu, doanh nghiệp Việt Nam đã làm chủ phần lớn công tác thiết kế, chế tạo và bảo trì. Tuy nhiên, với đường sắt điện khí hóa, trong nước vẫn chưa có nhiều kinh nghiệm về thiết kế và thi công xây lắp.
Đánh giá về năng lực nhà thầu nội địa, ông Tuân cho biết, 90% khối lượng công trình xây dựng của dự án đường sắt tốc độ cao có thể do doanh nghiệp Việt đảm nhận. Một số hạng mục đặc thù cần có sự chuyển giao công nghệ từ nước ngoài. Nếu được đào tạo bài bản, doanh nghiệp trong nước hoàn toàn có thể đảm nhận.
Ngoài ra, việc phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ cũng đang được chú trọng. Ban Quản lý Dự án Đường sắt đã làm việc với các tập đoàn lớn như Viettel, VNPT… để nghiên cứu công nghệ, trong khi Hòa Phát đã sẵn sàng sản xuất thép đường ray trong nước.
Bên cạnh đó, đào tạo nguồn nhân lực cũng là yếu tố then chốt. Bộ Xây dựng đang xây dựng đề án phát triển công nghiệp và nhân lực ngành đường sắt với 3 loại hình đào tạo, 4 cấp trình độ dành cho 5 chủ thể tham gia.
Có thể nói, với khối lượng công việc khổng lồ cùng nguồn vốn đầu tư lên tới hàng chục tỷ USD, thị trường đường sắt tốc độ cao và đường sắt đô thị là cơ hội rất lớn cho các nhà thầu Việt Nam. Tuy nhiên, để tham gia hiệu quả, doanh nghiệp trong nước cần chủ động nâng cao năng lực, đẩy mạnh hợp tác với đối tác nước ngoài và nhanh chóng tiếp cận các công nghệ mới, đại diện Ban Quản lý Dự án Đường sắt nhấn mạnh.
